آیین‌های چهارشنبه سوری

لغت شناسی

درباره واژه «سوری» در ترکیب نام جشن سوری دو دیدگاه وجود دارد. برخی از سور را به معنای جشن، شادمانی و عیش گرفته‌اند و نظر برخی دیگر این است که سوری به معنای سرخ است. زیرا در این جشتآ سرخ برافروخته می‌شود. واژه سور یک واژه پهلوی به معنای سرخ است. در زبان فارسی گل سوری نیز به معنای گل سرخ است و به همین دلیل نظر دوم درباره معنی کلمه سوری پذیرفتن نام این مراسم «جشن سوری» بود و واژه چهارشنبه بعدها به این نام اضافه شد. از نامهای محلی این جشن در مکانهای مختلف ایران عبارتاند از: گول چارشمبه (اردبیل)، کوله چوارشمبه (کردستان)، گوله گوله چارشمبه (گیلان)، چارشمبه سرخی (اصفهان) و چوارشمبه کولی (غروه).

ابراهیم پورداوود می‌گوید که چهارشنبه سوری در «گاهنبار» آغاز شد. همچنین این فرضیه وجود دارد که برافروختن آتش در این روز بازمانده سنت اعلان سال نو با آتش افروزی بر بامهاست و پریدن از آتش یادی از عبور سیاوش از آتش است. از طرفی از آنج

آیین‌ها

در چهارشنبه سوری با آیین‌ها و رسوم‌های گوناگون در نقاط مختلف ایران برگزار می‌شود که نقطه اشتراک همه آن‌ها باشد

کوزه شکستن

در بسیاری از شهرهای ایران مردم بعد از پریدن از روی آتش کوزه می‌شکستند. یکی از این باورهای قدیمی بر می‌گردد که کوزه بد یمنی را جذب کند و با شکستن آن بد یمنی‌ها شود. در تهران چند سکه داخل کوزه می‌گذاشتند و از بالای بام به پایین پرتاب می‌کردند. این سنت شاید یک دلیل بهداشتی هم داشته باشد، از این قرار است که ایرانیان قدیم داشته باشند ظروف سفالین را نباید بیشتر از یک سال در خانه نگه داشت و از آن استفاده کرد; بنابراین همزمان با فرا رسیدن سال نو در شب چهارشنبه سوری آن‌ها را می‌شکستند و ظروف سفالی نو تهیه می‌کنند.

قاشق زنی

در گذشته دختران و پسران جوان چادری روی سر و صورت خود می‌انداختند تا نشوند و به احب‌خانه از صدای سطوح‌هایی که داخل کاسه‌ها می‌زدند، جلوی در می‌آمد و داخل. این آئین احتمالاً از آنجا نشات می‌گیرد که ایرانیان باستان عقیده دارند که ارواح نیک گذشتگان در روزهای آخر سال به میان زندگانی می‌گردند و به شکل چهره‌های پوشیده به خانه بازماندگان سر می‌زنند و زندگان برای یادبود و برکت هدیه‌ای به آنها می‌دهند.

بخت گشایی و گره گشایی

به گفته سعید نفیسی یکی از آئینهای چهارشنبه سوری این بود که افراد برای حل مشکلاتشان از لباس یا روسری خود را میزدند و در خیابان راه میرفتند و از اولین عابری که به آنها میرسیدند، میخواستند که آن گره را باز کند. این کار به نیت باز شدن گره از کارهای فروبسته انجام می شود. همچنین در خراسان مرسوم بود که دختران دم بخت با کوزه یا قیچی لب جوی میرفتند و بعد از پر کردن کوزهها یکی از همراهان دو انگشت شست آنها را با نخ میبست و پنهان میشد تا عابری از راه رسید و با قیچی نخ را برد و بگوید: «بستگی بخت را بریدم» سپس دختر با کوزه آب به خانه بر می‌گشت و هفت بار دور حیاط می‌چرخید و می‌گفت: «بختم با

شال سازی

یکی دیگر از رسوم چهارشنبه سوری است که بیشتر از روستاها و شهرها رواج داشته است. به این ترتیب که جوانان چند دستمال حریر و ابریشمی را به هم گره می‌زدند و با آن طناب رنگی بلندی درست می‌کردند. برای اولین بار به مناسبت سپس با سرفه‌های بلند صاحب خانه را متوجه ورودشان می‌کردند. صاحب خانه ای که منتظر بود، به محض دیدن شال رنگی چیزهایی را که از قبل آماده کرده بود، گوشه شال میریزد و آن را گره میزند و با تکانی ملایم به صاحب شال خبر میدهد که هدیه چهارشنبه سوریاش است و او شال را بالا میکشد.

اگر هدیه داخل شال نان باشد، نشانه نعمت است و اگر شیرینی باشد، نشانه شادمانی است. انار نشانه زیاد شدن اولاد و گردو به معنای طول عمر است. بادام و فندق نشان بردباری و کشمش سالی پر باران است. گاه داخل شال سکه نقره می‌گذاشتند که نشانه‌ای از خواستگاری بود و دختر با این روش پاسخ مثبت خود رام

خوراکی های مخصوص چهارشنبه سوری

سعید نفیسی در توصیف خوراکی‌های مخصوص این شب به نوعی آجیل شکشک گش در خراسان یک آجیل مخصوص چهارشنبه سوری وجود دارد که نمک ندارد و خوردن آن را مایه شگون می‌دانستند. خراسانی‌ها همچنین در شب چهارشنبه سوری غذایی مخصوص به نام «چهار رنگ پلو» در کردستان خوردن گندم ، جو ، عدس و نخود بو داده مرسوم بوده است.